فوت و فن تایپوگرافی در طراحی گرافیک

یکی از مواردی که در طراحی گرافیک با آن روبرو هستیم استفاده از متون و کلمات در طراحی ها است. در طراحی گرافیک به فنی که حروف در کنار یکدیگر قرار میگیرد ( فن حروف نگاری ) تایپوگرافی گفته میشود.

چیدمان نوشته ها در طراحی ها از نظر زیبایی و خوانایی اهمیت ویژه ای دارد و از آنجا که ارتباط مفهومی بیننده نیز توسط متن با طرح ایجاد میشود اهمیت تایپوگرافی را صدچندان میکند.

در این مطلب هم هدف این است که با نکاتی اصولی در زمینه تایپوگرافی آشنا شوید و طرح های خود را به صورت حرفه ای ایجاد کنید. پس حتما این مطلب مهم را از دست ندهید و در ادامه نیز همراه ما باشید.

تایپوگرافی چیست؟
تایپوگرافی یک اصل در طراحی گرافیک است که به نحوه چینش حروف در کنار یکدیگر برای ساخت واژه ها و کلمات اشاره دارد که در تبلیغات محیطی و طراحی های کارت ویزیت، مجلات و نشریات، رابط کاربری یک سایت و اپلیکیشن به نحوی خاص استفاده میشوند که هدف از این چینش حروف و تایپوگرافی زیبا جلوه دادن متن برای بیننده است در حالیکه قابل خوانایی و تشخیص راحت نیز برای بیننده داشته باشد.

تایپوگرافی یک مبحث بسیار گسترده ای میباشد که عواملی همچون نوع فونت، اندازه فونت، فاصله بین حروف، پاراگراف بندی و … همگی بخش های کوچکی از این اصل بزرگ هستند که با رعایت تمامی این موارد جزئی، میتوان یک تایپوگرافی مناسبی را ایجاد کرد.

نکته ای که باید در تایپوگرافی درنظر داشت این است که تایپوگرافی یک اصل است نه تکنیک. اینکه طرح نهایی نتوانسته مفهوم خود را از طریق متن به بیننده القا کند و او را دچار سردرگمی در فهم مطلب کرده است، به معنای عدم استفاده از تکنیک تایپوگرافی نیست بلکه به معنای عدم رعایت یک اصل مهم به نام تایپوگرافی است.

تایپوگرافی ها در زبان های گوناگون به دلیل تفاوت هایی که در حروف و ساختار چینش کلمات وجود دارد نیز متفاوت میباشد. اکثراً ما در طراحی ها از زبان فارسی و یا انگلیسی استفاده میکنیم و این دو زبان خود دارای حروف و الفباهایی هستند که با یکدیگر تفاوت دارند. برای نمونه در زبان انگلیسی اصلا حروفی به عنون حروف چسبان وجود ندارد اما در زبان فارسی از حروف آغازین، پایانی و میانه استفاده میکنیم.

قوانین پایه تایپوگرافی
انتخاب مناسب نوع فونت
شناخت فونت های مختلف از اولین نکاتی است که در طراحی ها باید رعایت شود. هر فونتی از ساختار منحصر به خودش ایجاد شده است و بر اساس یک سبکی طراحی شده است.

برای نمونه در زبان فارسی فونت های نستعلیق، فونت ثلث، زرقان و … از فونت هایی هستند که از رسم الخط های قدیمی و سنتی ایرانی طراحی شده اند و بنابر سبکی که دارند کاربرد و موارد استفاده آنها نیز متفاوت است.

برای نمونه هیچ وقت متن یک نامه اداری با فونت ثلث یا زرقان نوشته نمیشود؛ اما در تایپوگرافی و نوشته های مذهبی و اسامی ائمه خیلی از این نوع و سبک فونت ها به کارگرفته میشود.

فونت های دست نویس یکی دیگر از سبک ها میباشد که اگر بخواهیم انواع آن را مثال بزنیم بهتر است که اینطور بگیم، به ازای هر فرد ما یک فونت دست نویس داریم که دارای چیدمان و نحوه نوشتار خاص خود است.

کاربرد نوع فونت ها در طراحی و تایپوگرافی رابط کاربری وبسایت ها و اپلیکیشن ها نیز متفاوت میباشد که معروف ترین این فونت ها، ایران سانس، ایران یکان و دانا میباشد.

این فونت ها قابلیت خوانایی بالایی دارند و خیلی ساده و روان بوده و به راحتی میتوان در انواع پلتفرم ها به نمایش گذاشت.فونت های مخصوص وب دارای وزن های متفاوتی میباشد که در سلسله مراتب بصری در رابط کاربری میتواند درک درستی از نمایش یک تیتر، یک نوشته عادی یا یک لینک را به بیننده و کاربر سایت و اپلیکیشن بدهد.

در کنار این موارد ذکر شده فونت های فانتزی متنوعی نیز وجود دارد که این سبک فونت ها را نیز در طراحی های فانتزی یا حتی برخی پوسترها بر اساس مضمون و محتوا مورد استفاده قرار میگیرد.

علاوه بر این موارد، خیلی دسته بندی های دیگری نیز برای فونت ها وجود دارد که دارای سبک های متفاوتی از لحاظ نوشتار هستند که دارای موارد کاربرد خاص خود نیز است.

حالا اگر هنوز هم با اهمیت سبک های مختلف فونت ها و موارد کاربرد آنها پی نبردید کافیه درنظر بگیرید متنی که الان در حال مطالعه آن هستید و این صفحه سایت به طور کامل با فونت نستعلیق نوشته میشد. قطعاً تا دو خط از این مطلب رو که میخونید صفحه رو می بستید.

در سبک های فونت های انگلیسی دو سبک اصلی وجود دارد که به فونت های سریف Serif font و فونت های سنس سریف Sans Serif گروه بندی میشوند.

کلمه sans لفظی فرانسوی است که به معنی “بدون ” میباشد و سریف serif به خطوط زائد و خطوط تزئینی گفته میشود که در ابتدا و انتهای حروف وجود دارد.

به فونت هایی که فاقد خطوط زائد هستند فونت sans serif و به فونت هایی که از در ابتدا و انتهای حروفشان این خطوط زائد و تزئینی وجود دارد serif گفته میشود.

البته هر یک از این دو نوع به گروه بندی های جزئی تری تقسیم بندی میشوند. در فونت های فارسی این نوع دسته بندی خیلی متداول نیست و نمی توان با قطعیت گفت که چنین قانون دسته بندی در فونت های فارسی هم وجود دارد یا خیر. هنوز بین علما بحثه !!!

موضوع دیگری که در مبحث انتخاب فونت در تایپو گرافی اهمیت ویژه ای دارد تعداد فونت هایی است که در طرح استفاده میشود. یک طرح گرافیکی برای اینکه جذابیت و سادگی را برای بیننده به وجود آورد باید قابلیت تشخیص راحتی را در کمترین زمان ممکن داشته باشد.

استفاده از تعداد فونت های زیاد میتواند این قابلیت تشخیص را برای بیننده سخت کند. قانون خاصی برای اینکه در هر طرح از چند فونت باید استفاده شود وجود ندارد اما تا جای ممکن برای جداسازی بخش بندی های متنی از اندازه های مختلف فونت، وزن فونت، رنگ فونت و استایل های مختلف فونت استفاده میشود.

از طرفی دیگر در صورت استفاده از فونت های مختلف در یک طرح، باید به ارتباط میان فونت ها هم توجه ویژه ای داشت برای نمونه استفاده از یک فونت سنتی و یک فونت دستنویس و یک فونت سانس سریف مثل ایران سنس در یک طرح، ارتباطی را بین نوشته ها ایجاد نمی کند و جلوه بدی را برای بیننده به وجود می آورد.

تایپ فیس typeface و فونت font
در مبحث تایپوگرافی در طراحی گرافیک دو اصطلاح تایپ فیس typeface و فونت font داریم که این دو شاید خیلی شبیه به هم هستند و به صورت عامیانه هم اکثراً اشتباه از این دو لفظ استفاده میشود.

تایپ فیس typeface به مجموعه ای از حروف و کاراکتر گفته میشود که دارای ثبات و یکپارچگی هستند و حروف آنها مشابه یکدیگر میباشد. برای نمونه ایران سانس یک تایپ فیس میباشد که که دارای حروفی میباشد که به یکدیگر شبیه هستند و دارای ثبات میباشند و فونت دانا نیز یک تایپ فیس دیگر است.

گفتن لفظ “فونت ایران سانس” یک اشتباه عامیانه رایج در بین طراحان گرافیک و افراد عادی میباشد. فونت font به حالت های مختلف در یک تایپ فیس گفته میشود برای نمونه ایران سانس با انداره ۱۶ پوینت یک فونت است و ایران سانس با اندازه ۱۸ پوینت یک فونتی دیگر میباشد.

وزن فونت
انتخاب وزن مناسب برای نوشته ها یکی دیگر از عواملی است که میتوان سلسه مراتب بصری را برای بیننده ایجاد کرد.

سلسله مراتب بصری به مبحثی گفته میشود که طراح باید در طرح خود بر اساس میزان اهمیت نوشته ها و عناصری که در طرح به کار می برد، آن را نیز به ترتیب به بیننده نمایش دهد و چشم و دید بصری بیننده را به سمتی که او برنامه ریزی کرده است ببرد.

سلسه مراتب بصری در تایپوگرافی خیلی مبحث مهمی است که نیاز به تجربه و تست دارد و یکی از مباحثی که باعث رعایت آن در طراحی میشود استفاده از وزن فونت مناسب است.

هر یک از تایپ فیس هایی که وجود دارد بنابر بر سازنده و طراح آن وزن های متفاوتی دارند گاهی ممکن است فقط تایپ فیس دارای یک وزن باشد و گاهی هم دارای وزن های مختلف و متنوع.

از متداول ترین وزن فونت ها حالت های regular ، medium و Bold میباشد که گاهی ممکن است وزن های دیگری مثل ultra light ، light، semiBold و Black نیز در پکیج فونت وجود داشته باشد. که نحوه استفاده از آنها نیز بر اساس اهمیت متن ها در طرح انتخاب میشود.

مثلاً برای عناوین از حالت های Bold یا Black استفاده میشود. برای لیست ها و عناوین رده دوم از حالت medium و متن های عادی حالت regular و برای بخش های کوچکتر و کم اهمیت تر حالت های light استفاده میشود. البته این برای تمامی فونت های یک قانون مشخصی ندارد چون میزان و سفارشی سازی وزن های هر فونت نیز اساس خاص خودشان را دارد.

اندازه فونت
اندازه فونت مناسب در تایپوگرافی یکی دیگر از مباحثی است که در ارتباط بصری مناسب و ایجاد سلسه مراتب بصری در طرح گرافیکی میتواند کمک کند.

فونت ها باید به گونه ای باشد که بخش های مختلف متن از لحاظ اهمیت را مشخص کنید برای نمونه عناوین یک متن همیشه نسبت اندازه بزرگتری به نسبت متن اصلی دارد.

البته اندازه فونت و وزن فونت و استایل هایی که در طول طراحی به متن ها داده میشود.

باید دارای یک ثبات کلی باشند که در نمای کلی طرح برای بیننده قابل مشخص باشد برای مثال اگر در طرحی برای آیتم های عنوان از اندازه فونت ۱۶ و وزن bold استفاده کرده اید نباید برای عنوان بعدی که در این رده اهمیت قرار دارد، نباید از اندازه فونت ۱۴ و وزن medium استفاده کنید و باید به شکلی باشد که بخش بندی های مختلف دارای یکپارچگی باشند.

رنگ فونت و کنتراست
انتخاب رنگ مناسب برای فونت و نوشته یکی دیگر از مباحث مهم در تایپوگرافی میباشد. انتخاب رنگ مناسب در هر طرح گرافیکی متفاوت بوده و براساس ماهیت طرح انتخاب میشود که باید بر اساس تئوری رنگ و مباحث روانشناسی رنگ ها انتخاب شوند تا درنهایت طرح گرافیکی دارای یک پالت رنگی مشخصی باشد.

استفاده از رنگ های متعدد نیز همانند استفاده از فونت های متعدد میتواند نتایج بدی را برای طرح داشته باشد. مبحث دیگری که باید در انتخاب رنگ مناسب در تایپوگرافی داشت، کنتراست است.

کنتراست از لحاظ لغوی به معنی “تضاد و تقابل” است. کنتراست دارای انواع مختلفی میباشد مثل کنتراست شکل، کنتراست بافت، کنتراست مسیر و جهت و … که در اینجا هدف کنتراست رنگ ها است.

کنتراست رنگ در تایپوگرافی باید به گونه ای باشد که رنگ متن و نوشته تضاد مناسبی با طرح هایی که در زمینه کار وجود دارد داشته باشد به گونه ای که بیننده برای خواندن متن دچار مشکلی نشود که بررسی کنتراست متن باید در هنگام انتخاب پالت رنگی طرح در نظر گرفته شود.

برای نمونه از انواع روش های انتخاب رنگ در طراحی، حالت آنالوگ رنگ هایی را با تضاد و کنتراست کم ایجاد میکند و در حالت مکمل، تضاد رنگی و کنتراست بالایی را به وجود می آورد. بیشترین کنتراست و تضاد رنگی بین رنگهای سیاه و سفید است.

تایپوگرافی و کالیگرافی
یکی از سوالاتی که همیشه در تایپوگرافی وجود دارد این است که کالیگرافی چیست و فرق بین تایپوگرافی و کالیگرافی چیست؟

تا این قسمت از مطلب قطعاً با تایپوگرافی آشنا شده اید و میدانید که چگونه میتوان تایپوگرافی های استانداردی را در طراحی ها ایجاد کرد.

واژه کالیگرافی واژه یونانی است که از (kallos) به معنای زیبایی و graphein به معنای «نوشتن» تشکیل شده است و به مفهوم نقاشی خط اشاره دارد.

کالیگرافی در اصل به هنر خوشنویسی خطوط گفته میشود که یکی از هنرهایی است که میتوان در برخی خطوط فارسی طرح های خیلی جذابی را ایجاد کرد.

اصل تایپوگرافی بر چینش درست حروف اشاره که باعث خوانایی بهتر نوشته شود اما کالیگرافی بر زیبایی نوشته بیشتر تاثیر میگذارد که یکی از راه هایی که میتوان کالیگرافی های زیبایی ایجاد کرد سایه زنی حروف میباشد که این مبحث سایه زنی دارای اصول و قواعد خاص خود میباشد که در هر نوع فونت نیز تفاوت هایی دارد.